बिमल दा

सुषमा मानन्धर
ऊ बेला हामी साना सानै थियौं, छ सात क्लास पढ्ने, उहा“ कलेज पढ्नुहुन्थ्यो । अग्लो, गोरो, घुम्रिएको कालो कपाल र जुंगाको मसिनो रेखी । उहा“ मस“गै पढ्ने साथी अस्मिताको मावली दाजु हुनुहुन्थ्यो । बेलाबेला अस्मिताको घर आइरहनु हुन्थ्यो र म प्रायः उहा“लाई देखिरहन्थे“ । एकपल्ट अस्मिताले उहा“को परिचय मस“ग गराएकी थिई, दीपा † उहा“ मेरो विमल दा ।'
"ए † तिमी छुच्ची कि साथी हौं - छुच्ची कि साथी त झनै छुच्ची होली नि । कसो छुच्ची -" उहा“लेे उल्टै अस्मितालाई जिस्काउनुभएको थियो । विमल दा उसलाई सधै“ छुच्ची भनेर जिस्काउनुहुन्छ भनी अस्मिताले बताएकी थिई । त्यस दिनदेखि उहा“ मेरा लागि पनि विमल दा हुनुभयो । विमल दास“ग सिक्ने, विमल दालाई भन्ने, विमल दालाई सोध्ने, मानौं हाम्रा लागि विमल दा एउटा यस्तो ठूलो जादुगर हुनुहुन्थ्यो जोस“ग हाम्रा सबै जिज्ञासा र समस्याका समाधान रहन्थ्यो । उहा“लाई म अस्मिता कहा“ आएको बेला हमेसा त्यो पढ्ने टेबुलअगाडि नै देख्थे“ जहिल्यै केही न केही पढिरहेकै, किताबमा घोत्लिरहेकै । म उहा“को त्यही पढ्ने बानीबाट साह्रै प्रभावित थिए“ । कुनैबेला उहा“को आउने क्रम अलि कम हु“दा हामी सबलाई छटपट हुन्थ्यो, के परेछ अचेल त विमल दा आउनु नै हुन्न । अनि जुन दिन उहा“ अस्मिताकोमा देखा पर्नु हुन्थ्यो, हामीलाई रमिता हुन्थ्यो । हामी सब झुम्मिन्थ्यौं अस्मिताकहा“ । अनि विमल दालाई प्रश्न सोध्न हानाथाप हुन्थ्यो । कहा“ कहा“का प्रश्न सोधी हामी उहा“लाई हैरान पाथ्र्यौ । स्कुलमा सरलाई सोध्न सकिने प्रश्नसमेत म विमल दालाई सोध्न सा“चिराख्थे“ । जब विमल दा हात हल्लाई हाउभाउमा कुरा बुझाउनुहुन्थ्यो, म उहा“ंका गोरा र लामा औंला हेरिरहन्थे“ । उहा“ अचेतन रूपले ती लामा औंलाले जुंगा चलाइरहनुहुन्थ्यो । म लुकीलुकी उहा“लाई त्यसरी जुंगा चलाएको हेरिरहन्थे“ । विमल दा हामी सब साथीलाई छुच्चीका बटालियन भन्नुहुन्थ्यो ।
समयस“गै हामी कक्षा उक्लि“दै गयौ“ । अस्मितास“ग मेरो मित्रता टुटिनहाले पनि उसकहा“ जाने क्रम भने कम हु्“दै गयो । उसले स्कुल परिवर्तन गरी, म चाहि“ त्यही स्कुलमा पढिरहे“ । कहिलेकाही“ काम पर्दा र कुनै बिदामा म अस्मिताको घर जान्थे“ । हरेकपटक त्यसरी साथी भेट्न जा“दा मेरा आ“खाले विमल दाको उपस्थिति खोज्थ्यो तर भेट्दिनथे“ । सोध्न मन लाग्थ्यो उहा“को बारेमा, कहा“ हुनुहुन्छ, के गर्दै हुनुहुन्छ र किन आउनुहुन्न अचेल पहिलेजस्तै भनी । तर संकोच लाग्थ्यो । उसमाथि अस्मिता आफैं आफ्नो पहलमा केही पनि बताउन्नथी । केटाकेटी हु“दो त सोध्थे“ पनि होला तर अब त्यो स्वाभाविक, सहजता र चपलता रहेन ममा ।
स्कुल पनि सकाए“ राम्रो अंकमा । त्यसपछि के पढ्ने के नपढ्ने निकै दोधार भयो । स“गै पढेका साथी कोही कता लागे कोही कता । ठूला सपना बोकेकाहरू विदेसिए, कसैको त त्यही बेलामा नै बिहे पनि भयो । मैले कमर्स पढे“, फाइनान्स लिएर । अस्मिताले पनि कमर्स नै पढी तर उसको मुख्य विषय मार्केटिङ थियो । केही क्लास छुट्टाछुट्टै भए पनि धेरैजसो समय हामी स“गै एउटै क्लासमा हुन्थ्यौं । क्याम्पस पढ्न थालेपछि भने अस्मितास“ग मेरो फेरि भेटघाट बढ्यो । नोट्सहरू साट्न र पढाइमा छलफल गर्न म उसको घर गइरहन्थे“ ।
पहिला उनीहरूको घरमा ठूलो बगैंचा थियो अब त त्यहा“ सानो टहरा बनिसकेको थियो । टहरामाथि कौसी बनाइएको थियो, जसको एक कुनामा ठूलो घ्याम्पोमा आरुको बोट रोपिएको थियो । त्यही रूखको छायामा हामी घण्टौं गफ गरिरहन्थ्यौं । आरुका फूलहरू फूले, झरे, फले हरेक साल । तर त्यसपछि मैले विमल दालाई फेरि देखिन“ । सोध्ने कुरा पनि भएन, नारी स्वाभाविक संकोचका बाधाहरू तर्ेर्सिन्थे । अरूले केही भनोस् या नभनोस् आफैंलाई अप्ठ्यारो लाग्थ्यो । निकैपल्ट आ“ट गरेकी थिए“ अस्मितास“ग विमल दाबारे सोधु“ भन्ने, हरेकपटक शब्दहरू ओठभित्रै गुम्सिरहेे । सोध्ने कुरा मुखसम्मै आएर पनि धेरैपटक रोकिए ।
मेरो मानसपटलबाट विमल दा कहिल्यै मेटिनु भएन । उहा“को व्यक्तित्व मेरा लागि आदर्श थियो र पे्ररणा । उहा“को प्रतिभा, अध्ययनशीलता र विद्वताको म सानैदेखि कायल थिए“ ।
कहिलेकाही“ अस्मिताले कुरा गर्दा उहा“को नाम आउ“थ्यो । उसलेे विमल दाका बारे अझ बढी केही भन्ली कि भन्ने आसमा म उसको मुख हेरी बस्थे“ तर ऊ त्योभन्दा बढी केही भन्दिनथी ।
म ठूली भए“, सबैलाई त्यही लाग्थ्यो । त्यसैले घर परिवारतिर कतै जमघट भएमा कुरा मेरो बिहेको निस्किहाल्थ्यो । म भरसक यस्ता प्रसंगबाट पन्छिन खोज्थे“ र आएका राम्रै प्रस्ताव पनि अस्वीकार गर्थे“ ।
लायक र खानदानी परिवारमा समेत मैले मन नदिएकी देख्दा घरमा मलाई सोधिन्थ्यो 'हैन तै“ले कस्तो खालको केटा चाहेकी होस् त †'
पुरुषहरूमा म विमल दालाई नियाल्थे“, सबैमा उहा“को जस्तो व्यक्तित्व र प्रतिभा खोज्थं“ अनि तुलना गर्थे“ उहा“स“ग अरूलाई । हरेकपटक विमल दा मलाई धेरैमाथि लाग्थ्यो । मेलै अवोध बालापनदेखि सा“चेको उहा“को छवि कही“ कसैगरी पनि दूषित र बीसको उन्नाइस भएन ।
एक दिन अस्मिताले खुसी हु“दै, धेरै वर्षछि विमल दाको छोरा भयो भनेर बतार्इर्र्। उहा“को बिहे पनि भइसकेको
रहेछ । कसरी म यो कुराबाट अनभिज्ञ रहे“ भनेर मलाई धेरै दिनसम्म विस्मात् भइरह्यो । उसैबाट थाहा पाए“, उहा“ बुटवलमा सपरिवार बस्दै हुनुहुन्थ्यो, नोकरी उतै थियो, त्यसैले परिवार उतै रहेछन् । उहा“को बिहेले पनि उहा“प्रतिको श्रद्धा घटेन ममा ।
मेरो पढाइ सकिएपछि घरबाट धेरै दबाब पर्न थाल्यो बिहे गर्न । राम्रो सम्पन्न परिवार हातबाट उम्केला भनेर मेरो डिप्लोमा सकिएलगत्तै बिहे गरियो । बिहे अनि घर गृहस्थी, केटाकेटी हुन कतिबेर । माया गर्ने श्रीमान् र दर्ुइ कलिला छोरास“गको समय, जागिर खा“दाखा“दै वर्षरू पनि बित्दै गए । अस्मिताको पनि बिहे भइसकेको थियो र ऊ श्रीमान्स“ग पोखरा बस्थी । अरू साथीस“ग मेरो खासै सर्म्पर्क हु“दैनथ्यो तर अस्मिता टाढै बसेर पनि बेला-बेला फोन गरिरहन्थी । हरेक दर्ुइचार महिनामा ऊ काठमाडांै आवत-जावत गरिरहन्थी । यता आएको बेला हामी घण्टौं गफ गथ्र्यौ केटाकेटी छ“दाका, स्कुल कलेज अनि, घर गृहस्थीका । हामी सपिङ जान्थ्यौं, स“गस“गै कुनै दिन हलमा सिनेमा हेथ्र्यौं । जब पनि म उसलाई भेट्न उसको माइती जान्थे“ विमल दाको अनुभूति मेरो दिमागमा अझ ताजा हुन्थ्यो । मनभित्र अंकित उहा“को पूज्य छवि समयका असंख्य छालले पनि बगाउन सकेको थिएन ।
अहिले पनि अस्मिता काठमाडौं आएकी थिई, माइती । कुरैकुरामा उसले मलाई विमल दा उपसचिवमा बढुवा भएर काठमाडौंमा सेमिनारमा आउनुभएको समाचार सुनाई । विमल दा † म उत्साही र उत्तेजित पनि भए“, त्यो सुनेर । उहा“स“ग भेट्न साह्रै मन लाग्यो र पहिलोचोटि मनको कुरा फुत्कियो, मैले अस्मितालाई विमल दास“ग भेट्न चाहेको कुरा बताए“ । ऊ एकछिन चुप लागी, अवाक देखिई । खै कुन्नि के सोची † उसले विमल दा काठमाडौंको अर्किड होटलमा भइरहेको सेमिनारमा एक साता रहने बताई । मनै मानेन, त्यही दिन होटल अर्किड पुगे“ । डर लागिरह्यो कस्तो प्रतिक्रिया पाइने हो † एक मन त फकर्ुं कि भन्ने पनि सोचे“ तर होटल पुगिसकेकीले दरो गरी बसे“ । रिसेप्सनमा बुझ्दा थाहा भयो, त्योे सेमिनारमा साढे बाह्रतिर लञ्च ब्रेक हुने रहेछ, कुरे“ । सेमिनार हलमा सूचना पुगिसकेको थियो विमल दासमक्ष, त्यसैले लञ्च बे्रक हुन पा“च मिनेटअगाडि एकजना भरिलो जीउडालको व्यक्तिस“ग होटल कर्मचारी मतिर आइपुग्यो । अन्दाजैले ठम्याए“ उहा“लाई, मेरो विमल दा धेरै परिवर्तन भइसक्नुभएको थियो । उहा“का कालो र घुम्रिएका कपाल अब पातलिएर फुल्न थालेका थिए, मसिनो र आकर्ष जंुगा अब टाटेपाटे भइसकेका थिए । आ“खामा बाक्लो चस्मा चढिसकेको थियो तर अनुहारमा आभा भने उस्तै थियो, केही घटेको थिएन । उहा“ले मतिर प्रश्नसूचक दृष्टि दौडाउनुभयो । मेरो
अभिवादनको प्रत्युत्तर फर्काउ“दै मस“ग परिचय माग्नुभयो ।
'विमल दा, म दीपा, अस्मिताकी साथी ।' मैले आफूलाई उही पहिलेकी झन् छुच्ची फुच्ची कल्पना गरे“ । विमल दा जो मेरो आदर्श हुनुहुन्थ्यो, जो मेरो अबोध हृदयको अमीट छाप हुनुहुन्थ्यो, जसलाई मैले कुनै दिन पनि बिर्सिन“, आज यत्तिका वर्षछि प्रत्यक्ष मेरासामु हुनुहुन्थ्यो । उहा“लाई मैले प्रश्न गर्न चाहे“ उहा“ किन हराउनुभएको थियो त्यो बीचको समयमा जब म उहा“को समीपमा हुन चाहन्थे“, उहा“लाई नजिक देख्न चाहन्थे“ । सकिन केही सोध्न, सोध्नुको कुनै औचित्य थिएन । "को
दीपा -" विमल दाले सम्भिmने प्रयास त गर्नुभयो । सम्भिmनु भयो/भएन, जानिन“ । 'ए....ए...' खासै महत्त्व नदिए जस्तो गरी लेघ्रो तान्नुभयो उहा“ले ।
"अनि - के पर्‍यो त -कुनै विशेष -" उहा“ले देखाउन खोज्नुभएको औपचारिकता र अपरिचितपनको अगाडि उहा“स“ग भेट्न किन आतुर थिए“ भन्ने कुरा प्रकट गर्न सकिन“ । त्यही बाटो भएर निस्केकी र उहा“लाई त्यहा“ सेमिनारमा आउनुभएको थाहा पाएर भेट्न आएकी भने“ । त्यही बेलामा चार/पा“च जना अरू व्यक्ति पनि नमस्कार गर्दै उहा“लाई र्घर्ेन आइपुगे । विमल दा उनीहरूस“गै गफमा अल्मलिनु भयो । मनभित्रको वर्षौदेखिको गुम्स्याई अटेस-मटेस थियो तर विमल दाले देखाउनुभएको निरपेक्ष व्यवहार र अपरिचितपन धेरै पीडादायी थियो मेरा लागि । मेरो मानसपटलमा अमीट रहेका थिए विमल दा भने“ उहा“को चाहि“ मनको विस्मृत अन्तरकुनाभित्र पनि थिइन म । गह्रौं मन लिएर फर्किए“ । गहभरि आ“सु थियो । आ“खाभित्र सा“चेको उहा“को छवि आ“सुस“ग विस्तारै-विस्तारै नजानि“दो रूपले पखालि“दै थियो, सायद... ।


कान्तिपुर बाट साभार ।